Кӑҫал пирӗн республикӑра 9 ача пахчи уҫма палӑртнӑ. Вӗсенчен пиллӗкӗшне Шупашкарта туса лартасшӑн, унсӑр пуҫне пӗрер — Элӗк, Куславкка, Ҫӗрпӳ тата Сӗнтӗрвӑрри районӗсенче.
Ача пахчисем тума 2020-2021 ҫулсенче 1 648,7 млн тенкӗ уйӑрма палӑртнӑ.
Чӑваш Ен Вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствинче пӗлтернӗ тӑрӑх, учрежденисене хӑпартма патшалӑх экспертизине ака-ҫу уйӑхӗсенче илӗҫ. Хальлӗхе вара «Солнечный-4» (чӑв. Хӗвеллӗ-4) микрорайонта 110 вырӑнлӑх, «Хӗвеллӗ-7» микрорайонта 250 вырӑнлӑх ача пахчисем хӑпартма ирӗк илнӗ те. Ҫӗрпӳре ача пахчи тума утӑ уйӑхӗнче экспертиза хатӗр пуласса шанаҫҫӗ.
Вырсарникун каҫхине Пӗрремӗш каналпа кӑтартнӑ «Лучше всех» телекӑларӑмра Чӑваш Енри маттур та ӑслӑ йӗкӗрешсемпе паллаштарчӗҫ. 11 ҫулти Адель тата Радель Фаизовсем — Куславккаран. Вӗсем тем те пӗлеҫҫӗ: куҫ мӗншӗн шӑннине те, вулкан сирпӗннин сӑлтавне те. Пӗртӑвансем хӑйсен ӑс-тӑнне тупӑшса тенӗ пек кӑтартрӗҫ.
Пӗрремӗш каналпа Чӑваш Енри ҫемьесем пирки ҫак кунсенче ҫине-ҫинех илтме тивнине эпир маларах пӗлтернӗччӗ. Шел те, ыррипе мар. «Мужское/Женское» кӑларӑмра Ҫӗрпӳ районӗнчи Виҫпӳрт салинчи ӗҫекен хӗрарӑма тата унпа нушаланса пурӑнакан 17-ри хӗре кӑтартнӑччӗ. Ӗнер вара — Етӗрне районӗнчи Тури Ирҫери тепӗр ҫемьене. Унта хӗрарӑм килтен тухса кайнӑ, икӗ ывӑлӗпе пӗр хӗрне ашшӗпе пӑрахса хӑварнӑ терӗҫ. Ик тӗслӗхӗнче те опекӑпа асӑрхав органӗсем ӗҫлесе ҫитерейменни сисӗнчӗ.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Виҫпӳрт Салинче пурӑнакан хӗр Дарья Сорокина Пӗрремӗш каналпа кӑтартакан «Мужское / Женское» программӑран пулӑшу ыйтнӑ.
17-ри пике ӗнентернӗ тӑрӑх, унӑн амӑшӗ эрех ӗҫет, хӗрарӑмӑн урӑ кунӗ сахал. Эрне ӗҫмесӗр пурӑнать те сиенлӗ ҫав йӑлапа каллех туслашать. Хӗр халӗ Ҫӗрпӳре общежитире пурӑнать. Килте амӑшӗпе, Людмила Григорьевнӑпа, пурӑнма май ҫук. Ашшӗ те ӗҫсе тарӑхтарнӑ.
Людмила Сорокина хӑйне лайӑх амӑшӗ тесе шухӑшлать. Хӗрӗ ҫамрӑклах эрех-сӑрапа туслашнине пӗлтерет. Каччӑсене ылмаштарать тесе ҫӗршыв илтмелле тӑван хӗрне ӳпкелет. Амӑшӗн чӗри кулянать, ҫавна май алли эрех черкки патне туртӑнать имӗш. Хӗр, чӑн та, йӗркене пӑснӑ тӗслӗхсем пулкаланӑ иккен. Ӗнер эфира тухнӑ кӑларӑмра ҫемьери пӑтӑрмаха тишкерчӗҫ.
Чӑваш Енри тата тепӗр муниципалитет пуҫлӑхӗ ӗҫрен кайнӑ. Хӑйӗн кӑмӑлӗпе. Кун пирки район администрацийӗсен сайчӗсенчи хыпарсенче ӗнентереҫҫӗ.
Ҫемҫе пукана, аса илтерер, иртнӗ эрнере Хӗрлӗ Чутай район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Башкиров пушатнӑччӗ. Ку эрнере Ҫӗрпӳ район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Игорь Николаев ҫавӑн пек тӑвас тенӗ. Вӑл та хӑйне тивӗҫрен хӑтарма ыйтса заявлени шӑрҫаланӑ. Унӑн ыйтӑвне Ҫӗрпӳ районӗнчи депутатсем ӗнер черетсӗр лару пухсах тишкернӗ. Вӗсем Игорь Николаев кӑмӑлне тивӗҫтерме йышӑннӑ.
Ҫӗнӗ пуҫлӑха палӑртиччен район администрацийӗн пуҫлӑхӗн тилхепине Алла Волчкова тытса пырӗ. Вӑл — район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ, вӗренӳ тата социаллӑ аталану пайӗн пуҫлӑхӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев республикӑмӑр ҫыннисен ыйтӑвӗсене «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи хӑйӗн страницинче уҫӑмлатнине пӗлтернӗччӗ. Ку вӑл, аса илтерер, эрнекун пулнӑччӗ. Онлайн-калаҫу пӗр сехете тӑсӑлнӑччӗ.
Тӳре эфирта ыйту паракансем Китай укҫи-тенкипе Чӑвашра савут тӑвас пирки те сӑмах хускатнӑ. Ку проекта хирӗҫ пулнӑран пӗлтӗр Муркаш, Ҫӗрпӳ тата Шупашкар районӗсенче пурӑнакансем хытах шавланӑччӗ. Ҫавӑнпах та ӗнтӗ савута тумалли вырӑна пӗр районтан тепӗр ҫӗре куҫарчӗҫ. Анчах ниҫта та халӑх хапӑл тунине палӑртмарӗ.
Олег Николаев савута тӑвас ыйтӑва татса париччен халӑх шухӑшне шута илме шантарнӑ.
«Пӗр енчен, инвестици хывни аван пек, ҫав вӑхӑтрах инвестици проекчӗсене кирлӗ пек йӗркелемесӗр, халӑхпа анлӑн сӳтсе явмасӑр пурнӑҫлани нумай ыйту, сӑмах-юмах ҫуратать», — тенӗ вӑл.
Олег Николаев проектпа ҫыхӑннӑ мӗнпур ыйтӑва тишкерме шантарнӑ, кайран ҫеҫ вӑл е ку йышӑнӑва тума пулать тенӗ.
Олег Алексеевич кӑларнӑ тӑрӑх, проект республикӑшӑн усӑллӑ пулсан ҫеҫ ӑна пурнӑҫа кӗртме юранине каланӑ. Ҫав вӑхӑтрах халӑх шухӑшне шута илӗҫ.
Паян Шупашкарта «Ҫӗрулми – 2020» регионсен хушшинчи курав уҫӑлнӑ. «Николаевски» суту-илӳ комплексӗнче ултӑ павильонра вӑрлӑх сутнӑ. Вӗсене республикӑри хуҫалӑхсем илсе килнӗ. Пӗтӗмпе – 25 сорт. Вӑрлӑха хамӑр патра тата ют ҫӗршывсенче селекци тунӑ.
Курава ыран та ҫитсе килме май пур. Унта Комсомольски районӗнчи «Слава» агрофирмӑн, Ҫӗрпӳ районӗнчи «Чувашский НИИСХ», Вӑрнар районӗнчи «Агрохмель» тулли мар яваплӑ обществӑн, Муркаш районӗнчи Г.А.Павлов фермерӑн, ҫак районти В.И.Степанов фермерӑн тата Куславкка районӗнчи И.В.Семенов фермерӑн вӑрлӑхне туянма пулать.
Курав ирхи 9 сехетрен пуҫласа 17 сехетчен ӗҫлӗ.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Рындино ялӗ ҫывӑхне «Юрма» агрохолдинг чӑх каяшне пырса тӑкни, унӑн шӑрши унта пурӑнакан ҫынсене килӗшменни пирки хыпарланӑччӗ. Ку шӑрша Шупашкар тата Шупашкар районӗнче те туйнӑ. Ҫакӑ Россельхознадзора та кӑсӑклантарнӑ. Ведомство ыйтӑва уҫӑмлатнӑ вӑхӑтра хапрӑк лару-тӑрӑва ӑнлантарнӑ.
Аса илтерер: Шупашкар районӗнчи Шемшер ялӗнче пурӑнакансем каяш пырса тӑкни пирки пӗлтернӗччӗ. Ҫав 32 гектар ҫӗр Валерий Прокопьев фермерӑн, вӑл каланӑ тӑрах, тӑпрара 35 ҫула яхӑн органика пулман, ҫавна май тухӑҫ пӗчӗк. Фермер ку ҫӗрпе 5 ҫул усӑ курать. Вӑл «Юрмапа» ятарласа килӗшӳ тунӑ. «Эпир вӑхӑтра сапаларӑмӑр, ҫуркунне вӑхӑтра сухаласа акӑпӑр. Кунта ним хӑрушши те ҫук», - тенӗ фермер.
Ҫӗрпӳ районӗнчи Ҫырмапуҫ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курнӑ тесе айӑпласшӑн. Вӑл ҫынна ырӑ тума хӑтланса ята кӗнӗ. Ун тӗлӗшпе РФ Пуҫиле кодексӗн 285-мӗш статйин 2-мӗш пайӗпе тата 292-мӗш статйин 2-мӗш пайӗпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Пуҫиле ӗҫе тӗпчесе пӗтерсе суда ярса панӑ ӗнтӗ.
РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, 2015 ҫулхи утӑ уйӑхӗнче пуҫлӑх хӑйӗн пӗлӗшне хуҫалӑх кӗнекинчен хут ҫырса панӑ. Унта вӑл пӗлӗшӗн Тушмашар ялӗнче 0,16 гектар ҫӗр пуррине кӑтартнӑ. Ҫав хута тӗпе хурса лешӗ ҫӗре Росреестрта регистрациленӗ.
Ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ ӗҫ вырӑнӗпе усӑ курнипе ҫыхӑннӑ кӑлтӑка РФ Следстви комитечӗн тӗпчевҫисемпе Ҫӗрпӳ районӗнчи прокуратура ӗҫченӗсем асӑрханӑ.
Ҫӗрпӳ районӗнче пурӑнакансен сехри хӑпнӑ. Унти халӑх каланӑ тӑрӑх, «Юрма» пӑтӑрмахӗ вӗсем патне те ҫитнӗ. Кун пирки вырӑнти депутат Сергей Беккер пӗлтерет.
Аса илтерер: унччен «Юрма» Шупашкар районӗнче пурӑнакансене ырӑ мар шӑршӑпа тарӑхтарнӑ – чӑх-чӗп каяшне уя тухса тӑкнӑ. Халӗ агрохолдинг Ҫӗрпӳ районӗнчи Рындино ялӗ ҫывӑхӗнче каяш тӑкать-мӗн.
Ҫынсем кананӑ тӑрӑх, ҫак вырӑна раштав уйӑхӗнчех каяш тӑкма пуҫланӑ. «Чӑх-чӗп каяшӗ курӑк ҫунтарса яма пултарать кӑна мар, вӑл ейӳпе пӗрле Ҫавала та лекме пултарать, хула ҫыннисене шывпа тивӗҫтерекен вырӑна ҫитес хӑрушлӑх та пур», - тенӗ Сергей Беккер. Ҫак кунсенче вӑл «Юрма» ертӳлӗхӗпе ҫыхӑннӑ, ҫак ыйтӑва сӳтсе явма сӗннӗ. Ял халӑхӗпе тӗлпулу та ирттерме палӑртнӑ.
Паян, кӑрлачӑн 11-мӗшӗнче, Василий Димитриев паллӑ чӑваш ӑсчахӗ ҫурални ҫинчен Фейсбукра Л. Пэленич аса илтернӗ.
Истори ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, профессор 1924 ҫулта Ҫӗрпӳ районӗнчи Ҫӗрпӳел ялӗнче ҫуралнӑ. Вӑл 2013 ҫулхи кӑрлачӑн 8-мӗшӗнче пурнӑҫран уйрӑлнӑ.
Василий Димитриева Л. Пэленич «ӗмӗр тӑршшӗпех чӑвашсен пурнӑҫ чӑнлӑхне тупма тӑрӑшса Еврази талккӑшпех палӑрнӑ» тесе хакланӑ.
«Вунӑ ҫултах тӑлӑха юлнӑ ял ачи, шкулта вӗреннӗ чухнех хӑйсем патӗнче завод лартма ӗмӗтленнӗскер, ҫити-ҫитми пурнӑҫа чӑтса ирттерсе, вӑрҫӑ нушине тӳссе, темиҫе хутчен вӑйлах аманса хӑрушӑ вилӗмрен ҫӑлӑнса юлса, ирсӗр тӑшмана ҫапса аркатнӑ хыҫҫӑн, хамӑрӑн авалхи историне ывҫӑн-ывҫӑн пуҫтарса, ӑс-хакӑл ҫӗклемне куллен пуянлатса пырса, юлашки шевли ӳкичченех ҫине тӑрса ӗҫлесе пырса (вӑл пӗр минут та ахаль ларманнине пурте лайӑх пӗлетпӗр – унӑн ҫӗршер томлӑ ал ҫырӑвӗсем ӑслӑх архивӗнче упранаҫҫӗ!), чӑннипех чӑвашсемшӗн пуян историк-эткерҫӗ пулса тӑнӑ. Юлашки ҫулӗсенче «хӑй ҫитӗнтернӗ института» (1980-мӗш ҫулта вӑл мана чӗлхемӗр пайне ӗҫе илнӗччӗ!) тӑтӑшах пырса ҫӳретчӗ. Аса илӗвӗсем, ырӑ канашӗсем, сӑнӗвӗсем – пӗр вӗҫӗмсӗрччӗ.
+0.3 °C